Inleiding

De mythe van Oedipus

Oedipus is de zoon van koningin Lokaste en koning Laios van Thebe, die voor de geboorte van zijn zoon van een orakel te horen krijgt dat hij zijn zoon hem zal doden en ongeluk brengen over zijn nageslacht. Hij laat de zoon die geboren wordt daarom naar de berg Kithairon brengen met doorboorde en samengebonden voeten . Het kind wordt gevonden/gegeven aan een herder uit Korinthe, die het overdraagt aan zijn koning Polybos. De kinderloze Polybos en zijn vrouw voeden Oedipus op als hun eigen kind. Als Oedipus is opgegroeid, trekt Oedipus om zekerheid te krijgen naar het orakel van Delphi, waar hij slechts te horen krijgt dat hij zijn vader zal doden en met zijn moeder zal trouwen. Omdat Oedipus nog steeds in de waan verkeert dat P. en M. zijn ouders zijn, keert hij niet terug naar Thebe, om zo te voorkomen dat de orakelspreuk uitkomt. Terwijl Oedipus thuisloos rondtrekt, stuit hij vlakbij Thebe bij een smalle doorgang op een man die op botte manier voorrang eist en hem van de weg slaat, hij doodt de man en diens gevolg, op 1 man na, die in Thebe bericht dat Laios is gedood door rovers. Wanneer Oedipus doorreist naar Thebe, stuit hij voordat hij de stad binnen kan gaan op de Sfinx, een gevleugeld monster met het bovenlijf van een vrouw en het onderlijf van een leeuw, dat Thebe terroriseert door alle voorbijgangers een raadsel voor te leggen en hen bij het uitblijven van het juiste antwoord te doden (opeten of van een rots werpen). Het raadsel luidt: welk wezen loopt 's ochtends op 4 poten, 's middags op 2 en 's avonds op 3? Oedipus geeft het juiste antwoord - de mens (als baby, volwassene, grijsaard) - en doodt de sfinx. Oedipus wordt in Thebe als held binnengehaald, waar toevallig net een baan als koning open was: Oedipus krijgt de hand van de weduwe koningin en de troon van Thebe. Lokaste en Oedipus krijgen vier kinderen. En dan komt er ellende.

Thebe wordt getroffen door een epidemie: de vrouwen baren niet meer, de koeien baren niet meer, de gewassen dragen geen vrucht. Oedipus komt terug van een reis en hoort wat er aan de hand is. Dan verschijnt er Kreon, de broer van koningin Lokaste (d.w.z. de oom van Oedipus), die bij het inmiddels bekende orakel in Delphi is wezen vragen naar de oorzaak van de Pest. Apollo heeft geantwoord dat Thebe is bezoedeld vanwege de ongewroken moord op Laios: de moordenaar moet worden opgespoord en gestraft. Oedipus neemt deze opgave als een voorbeeldig vorst ter hand en stelt alles in het werk om Laios moordenaar te vinden. Allereerst vraagt hij de oude blinde ziener Teiresias om inlichtingen. Die is als ziener natuurlijk op de hoogte van de waarheid, maar durft die aanvankelijk niet te onthullen. Als het hoge woord er uiteindelijk onder druk van Oedipus toch uitkomt (vader vermoord, met moeder getrouwd), ontsteekt Oedipus in woede: hij vermoed een complot tussen Teiresias en Kreon om hem de troon afhandig te maken. Oedipus legt de zaak nu voor aan zijn vrouw Lokaste, die hem geruststelt met de mededeling dat Teiriseas een snertziener is, die ook al had beweert dat Laios zou worden vermoord door zijn eigen zoon, wat evident niet is gebeurd. Oedipus begint nu langzaam zenuwachtig te worden, maar wordt weer enigszins gerustgesteld wanneer een bode komt melden dat in Korinthe zijn vader Polybos is gestorven. Het bodebericht heeft echter een staartje: de bode meldt dat Oedipus niet uit Korinthe had hoeven wegblijven, omdat hij slechts een aangenomen zoon van Polybos is. Dan vallen de feiten in snel tempo op hun plaats het lot van de baby die op de Kithairon te vondeling werd gelegd; de overlevende van de confrontatie op met Laios wordt ondervraagd, etc. Resultaat: Lokaste pleegt om de schande te ontvluchten zelfmoord; Oedipus steekt zichzelf de ogen uit, omdat hij al die tijd ziende blind is geweest, en verlaat de stad, met achterlating van zijn kinderen en Kreon als koning.

Vragen

1. Wat is je eerste indruk van het verhaal?

2. Komt je eerste indruk overeen met het gevoel dat je had na het lezen van het verhaal?

3. Waaraan doet dit je verhaal je denken?

4. Welke personages spelen een grote rol in het verhaal?

5. Welke personages vind jij het meest interessant?

6. Ken je nog andere mythes?

7. Verklaar de etymologische afkomst van de naam 'Oedipus'.

8. Heb je de naam 'Oedipus' al eens eerder gehoord? Zo ja, in welke context?

9. In welk begrip komt 'Oedipus' voor? 

10. Verklaar aan de hand van terugkoppeling met het verhaal de betekenis van het begrip.